3...2...1...BOEM!
Opsporing Ontplofbare Oorlogsresten (OOO)
Dit wil je niet tegenkomen; onontplofte bommen en granaten in je grond. Gertjan Smits, Senior Projectingenieur, gaat hiermee aan de slag voor de ontwikkeling van logistiek bedrijventerrein Distripark. Samen met een team specialisten en experts spoort hij niet gesprongen explosieven op, wat uiteen kan lopen van pistoolmunitie tot vliegtuigbommen. Hoe ze dit veilig hebben gedaan? Gertjan vertelt je graag meer!
In Europa liggen op veel plaatsen nog onontplofte munitie in de grond, zogenaamde ‘blindgangers’. Dit heeft gevolgen voor locaties die ontwikkeld worden. Denk aan woningbouw of in dit geval een bedrijventerrein. Het gevaar ontstaat als een aannemer de grond in moet om te heien, graven of boren. Kort gezegd is het onderdeel OOO (Opsporing Ontplofbare Oorlogsresten) één van de vele civiele aspecten die onderdeel zijn van het bouw- en woonrijp maken van een gebied.
Ontwikkelplannen
De gemeente Dordrecht heeft de afgelopen jaren de plannen voor de ontwikkeling van Distripark Dordrecht uitgewerkt. Hierbij wordt een agrarisch gebied ontwikkeld tot een hoogwaardig logistiek bedrijventerrein. Voordat de uitvoering start moet dit gebied eerst worden vrijgemaakt van mogelijk nog aanwezige Ontplofbare Oorlogsresten. De betrokken partijen, zoals afdeling IPM van Gemeente Dordrecht, explosievenadviseur vanuit Expload en experts vanuit aannemer Den Ouden Bodac hebben in deze grond inderdaad Onontplofte Oorlogsresten aangetroffen en samen met de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD) onklaar gemaakt. Hoe men wist dat er mogelijk munitie in de grond lag? We duiken in de geschiedenisboeken!
Terug naar WOII
De gangbare term voor oude munitie is Ontplofbare Oorlogsresten (OO). Maar hoe wordt een terrein ‘OO-verdacht’ gebied? Om inzichtelijk te maken wat er in een gebied aangetroffen kan worden, zijn er historische gegevens uit WOII nodig en gegevens van de samenstelling van de bodem. Gertjan licht toe: “Van vrijwel alle vluchten uit WOII is bekend wat de bestemming, de bemanning en de bommenlading was. Daarnaast is heel veel informatie bekend over bijvoorbeeld de locatie van afweergeschut en stellingen. We kunnen de data inzien van alle vliegtuigen die over het Distripark hebben gevlogen. Deze data is vanaf de Tweede Wereldoorlog goed bewaard gebleven. We weten hierdoor de exacte overvliegtijdstippen, de type vliegtuigen en de soorten munitie die meegenomen zijn.
Hoe diep is een gebied verdacht op OO?
"We kunnen de maximale inslagdiepte berekenen op basis van het gewicht van de maximale afgeworpen bommen in combinatie met de afwerphoogte en samenstelling van de bodem. Het Distripark bestaat voornamelijk uit klei en heeft in combinatie met de zwaarst mogelijk bom een maximale inslagdiepte (verdachte diepte) van 3,70 meter. Zo weten we tot welke diepte er gedetecteerd moet worden en welke apparatuur daarvoor nodig is.
Als afronding van het vooronderzoek wordt een uitgebreid projectplan gemaakt, waarin beschreven staat welke munitie we mogelijk kunnen aantreffen, hoe deze opgespoord gaan worden, wat de verantwoordelijkheden van de projectleden zijn en wat de procedure is als er een OO wordt aangetroffen. Het projectplan moet door de burgemeester ondertekend worden voordat we aan de slag kunnen. Dat zegt dus iets over de potentiële risico's.
Actie!
De opdrachtgever zorgt ervoor dat het opsporingsgebied vlak, begaanbaar en geschoond is van verstorende ijzerhoudende objecten. Denk hierbij aan auto’s, hekwerk, containers, rijplaten, etc. Nu kan via magnetometrie lokale verstoringen in het aardmagnetisch vlak worden gemeten, zodat ijzerhoudende objecten opgespoord kunnen worden.
Als er objecten gedetecteerd zijn moeten deze geïdentificeerd worden. Tot een halve meter diepte worden deze voorzichtig met de hand opgegraven, maar is de grond te hard of bevind het object zich dieper? Dan wordt een hydraulische beveiligde graafmachine ingezet. Laag voor laag wordt de grond verwijderd en doorzocht. 
Bij het detecteren worden alle aanwezige metalen voorwerpen zichtbaar. Dit hoeft niet altijd een OO te zijn. Met regelmaat worden ook voorwerpen zoals een schep, metalen staaf of recent zelfs een scheepsanker in de bodem aangetroffen. Daarnaast kunnen er verstorende objecten in de bodem aanwezig zijn die ervoor zorgen dat er handmatig gedetecteerd moet worden. Denk aan aanwezige kabels en leidingen of bijvoorbeeld heipalen van gesloopte opstallen.
Worden er ontplofbare oorlogsresten geïdentificeerd? Dan wordt onmiddellijk de EODD ingeschakeld en overlegd wat de volgende stap is. 
Vernietigen
Alle OO waarin nog springstof aanwezig is worden binnen de gemeente waar de opsporing wordt uitgevoerd vernietigd. EODD beoordeeld of deze veilig kunnen worden verplaatst naar de vaste vernietigingslocatie binnen de gemeente.
De grote bommen worden, in verband met gevaar bij verplaatsing, bij voorkeur vernietigd op de projectlocatie zelf. Mits dit veilig kan! De politie zorgt hierbij dat het verkeer op afstand blijft. Dan is de EODD aan de beurt. De grond rondom het explosief wordt weggegraven, er wordt een springlading op aangebracht en het geheel wordt afgedekt onder tonnen zand. De ronde korrels maken dat er een goede hechting bestaat, waardoor de impact van de explosie beter wordt opgevangen. Alle aanwezigen staan klaar, het verkeer wordt stilgelegd en het wordt stil…
De springlading wordt tot ontploffing gebracht en de bom explodeert. Een schokgolf klapt door het gebied, zand vliegt tientallen meters de lucht in. Afhankelijk van de knal en de zichtbare brokstukken, stelt de EODD vast of de munitie volledig onschadelijk gemaakt is. In het zand zijn de brokstukken makkelijk te vinden, zodra de volledige vernietiging is vastgesteld ruimen zij de boel op en verlaten het gebied. 
De ellende van de oorlog op je netvlies
Gertjan vertelt: "Vijf jaar geleden maakte ik het proces voor de eerste keer mee. Dit projectonderdeel is één van de vele onderdelen in ons brede vakgebied uit de civiele techniek. Er is daarom veel kennis van specialisten nodig. Zowel het ontwerp van de munitie en het proces van de opsporing bevat een prachtig staaltje techniek. Tijdens mijn eerste plof voelde ik het grove geweld door de bodem heen. Je beseft dat die prachtige techniek bedoeld is om mensen te vernietigen. Het is niets meer dan veroorzaakte ellende die wij nog vele jaren moeten opruimen." Een secure zaak die tot vandaag de dag nog steeds nodig is om nieuwe projecten te kunnen opbouwen.
Staan er een gebiedsontwikkeling op de planning die mogelijk OO-verdacht is? Neem contact op met de specialisten van het IBD via ingenieursbureau@drechtsteden.nl.