Constructie kademuur Aardappelmarkt kan weer 100 jaar mee!
In de prachtige historische binnenstad van Dordrecht liggen meters lange kades, die al eeuwenoud zijn. Dat vraagt om goed onderhoud! Afgelopen jaar heeft het Ingenieursbureau in opdracht van de Gemeente Dordrecht herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan de kademuur bij de Aardappelmarkt. ‘De nieuwe constructie kan weer 100 jaar mee!’ aldus Eva Oosterwijk, projectingenieur van het IBD. We spraken haar uitgebreid over dit project.
Alle kades in kaart gebracht
“Vanuit de Gemeente Dordrecht is er een kadebeheerder, die verantwoordelijk is voor het onderhoud van een aantal binnenstedelijke kades. Regelmatig worden er inspecties gedaan, zo ook destijds aan de kademuur bij de Aardappelmarkt. Bij die inspectie bleek dat de houten palen die in de gemetselde muur eronder zaten, niet meer van voldoende kwaliteit waren. Zodoende werd dit project op het programma van de kadebeheerder geplaatst en expertise van het Ingenieursbureau ingeroepen. Samen met onze constructeur en nog een aantal collega’s uit ons team hebben we onderzocht wat er vervangen moest worden en wat mogelijk herstelt kon worden.”
Een goede constructie is belangrijk!
“Allereerst focussen we ons op de constructie. Dat vraagt om veel rekenwerk. De te verwachten levensduur na herstel is één van de eerste zaken waar we mee aan de slag gaan en bij de aanbesteding in ons ‘programma van eisen’ opnemen. Werk je in de historische binnenstad? Dan is het belangrijk om rekening te houden met het aangezicht. Het beeld van de nieuwe kade moest gelijk blijven aan het oude. Hierin wordt dan opgetrokken met de collega’s van het vakteam Erfgoed en Stedenbouw van de Gemeente Dordrecht. Samen kijken we naar wat terug moet komen maar ook: wat niet. Denk hierbij aan zaken die van invloed kunnen zijn op de constructie of de veiligheid. Al jaren streven we naar zoveel mogelijk hergebruik van materialen, echter blijkt dat in de praktijk nog wel eens een uitdaging en gaat het niet altijd op. Zo hadden we een heel plan bedacht hoe we het hekwerk bij de trap en in de hoek van de Knolhaven voorzichtig weg konden halen en opknappen, maar het hekwerk brak helaas helemaal af. Het materiaal was echt op. Uit veiligheidsoogpunt komt er dan een nieuw hekwerk, weliswaar in de oude stijl.”
Beperkt tijdsbestek voor de herstelwerkzaamheden
“Net voor de kademuur liggen steigers die gebruikt worden door verschillende watersportverenigingen. We wisten van tevoren dat we rekening moesten houden met zowel het watersportseizoen als met andere projecten in de omliggende omgeving. Zodoende konden we in november 2023 pas starten met de herstelwerkzaamheden. Belangrijk vereiste was dat het grootste deel gereed zou zijn voor de Pasen van 2024, want dan gaat het nieuwe watersportseizoen weer van kracht. Dat is gelukt! Het gehele zomer kon men weer gebruik maken van de haven. Nu het watersportseizoen weer voorbij is, zijn we bezig met de laatste afrondingswerkzaamheden. Tijdens het project merkten we dat de aansluiting met de Knolhaven in de praktijk anders was dan vooraf gedacht – ondanks al het archiefonderzoek dat we hadden gedaan. Sommige dingen weet je pas zeker als je er op locatie mee bezig bent. Het was erg lastig om daar een goede aansluiting te maken, wat ervoor zorgde dat het werk wat langer open lag. Bij het herstellen van de aansluiting brak toch nog een klein stukje metselwerk af. Die hoek moest dezelfde historische uitstraling terug krijgen. Dit hebben we half oktober opnieuw weten te herstellen.
Daarnaast staat onder de Roobrug een sterke stroming, wat voor veel slib op de bodem zorgt. Dit stuk is in november gebaggerd en is er een steenbestorting aangebracht, zodat het weer aan de vereiste bodemdiepte voldoet.
Nieuwe werkmethode en oude verrassingen
“We hadden een nieuwe werkmethode bedacht waarbij we trilling-arm alle constructies konden aanbrengen. Dat was nodig omdat er een aantal gevoelige woningen op nabije afstand van de kademuur staan. Zo hebben we de damwanden er ingedrukt in plaats van te heien. Het is daarbij noodzakelijk om van tevoren door een bepaalde laag heen te ‘crushen’. Met het crushen kwamen we verschillende obstakels in de ondergrond tegen. Allerlei stukken hout zagen opeens het daglicht. Eén van die stukken hout is door archeologen onderzocht en bleek van een boom uit 1700 te komen, die hier aan de kade heeft gestaan. Archeologen hebben er zo specifiek onderzoek naar kunnen doen, dat ze precies wisten wanneer de boom destijds geplant is, maar ook wanneer gekapt. De informatie uit het stuk hout gaf tevens inzicht aan hoe de kade er ongeveer uit moet hebben gezien die tijd.*
De samenwerking met alle partijen is goed verlopen. Fijn dat we ieders expertise in hebben kunnen zetten. Dat was hard nodig, want bij kademuren kom je vaak in de ondergrond iets anders tegen dan verwacht. Veelal zijn ze kademuur voor kademuur opgebouwd en vaak weet je niet hoe de aansluitingen in de hoeken zitten. Niet alleen de aansluiting met de Knolhaven bleek anders dan gedacht, ook de aansluiting met de Roobrug zorgde voor verrassingen. Daar waar we dachten ondergronds nog een wand van de brug tegen te komen, bleek daar niets te zitten! Bovenop deze aansluiting stond tevens een boom, welke men graag wilde behouden. Met aannemer De Vries Werkendam en onze constructeur zijn we weer aan het brainstormen geslagen. Een kleine vertraging was onvermijdelijk, maar het is gelukt! En de boom? Die hebben we kunnen behouden.”
Trots
“Er is goed gewerkt door alle betrokkenen. Het historisch aanzicht is nagenoeg ongewijzigd, maar onder de grond hebben we veel werk verzet. De constructie kan weer 100 jaar mee! Als straks op de kademuur met een evenement – denk bijvoorbeeld aan ‘Dordt in Stoom’ - een groot koor weer veilig staat te zingen, dan voel ik mij echt trots op het werk wat we met elkaar hebben neergezet!”
Uitgelicht!
De Aardappelmarkt heeft een stukje van zijn geheimen prijsgegeven, dankzij het archeologisch onderzoek van Marc Dorst. Omdat het een mooie plak hout betrof, met zowel kernhout als spinthout (de buitenste jaarringen) was het mogelijk om met behoorlijke zekerheid te kunnen vaststellen dat het een stuk eikenhout betrof wat uit Nederland komt en langs de oevers van de benedenloop van de Rijn is gekapt. De boom was 190 jaar oud, het is ontstaan in 1381 en gekapt in 1571.
Leuk weetje: in 1570 bestond de Wolwevershaven nog niet. Vanaf de Kuipershaven keek men zo over de Oude Maas naar Zwijndrecht. ‘Het Nieuwe Werck’ (een eilandje dat destijds nog braak lag, maar dat kort daarna bebouwd zou worden, nu bekend als het gebied dat loopt van het Blauwpoortsplein, de Nieuwe Haven, de Hoge Nieuwstraat, de Binnen- en Buiten Walevest, de Veersteiger en het Vlak) er al wel, maar was nog grotendeels onbebouwd – de meeste huizen zijn van na 1595. Ook hier keek men dus uit over de rivier. Daar de boom in 1571 gekapt is, is het aannemelijk dat de Aardappelmarkt alvast klaar gemaakt werd voor de aanleg van de Roobrug, de bewoning van ‘het Nieuwe Werck’ en de toekomstige aanleg van de Wolwevershaven.
Een andere optie zou kunnen zijn dat men kort na 1570 ook al aan kadeherstel moest doen, daar Dordrecht in dat jaar te maken had gehad met een grote overstroming.